Jurisprudentie
AZ4061
Datum uitspraak2007-02-23
Datum gepubliceerd2007-02-23
RechtsgebiedCiviel overig
Soort ProcedureCassatie
Instantie naamHoge Raad
ZaaknummersC02/089HR
Statusgepubliceerd
Datum gepubliceerd2007-02-23
RechtsgebiedCiviel overig
Soort ProcedureCassatie
Instantie naamHoge Raad
ZaaknummersC02/089HR
Statusgepubliceerd
Indicatie
Betekeningsverordening. Grensoverschrijdende betekening van appeldagvaarding, gevolgen van weigering van geadresseerde de dagvaarding in ontvangst te nemen wegens niet-inachtneming van het taalvoorschrift in art. 8 lid 1 EG-Betekeningsverordening; vervolg op HR 17 oktober 2003, NJ 2004, 267 (Leffler/Berlin Chemie), geding na HvJEG 8 november 2005, nr. C-443/03, RvdW 2006, 98; aan herstel te stellen eisen, termijn, rechterlijk overgangsrecht.
Conclusie anoniem
Rolnr. C02/089HR
Mr L. Strikwerda
Zt. 8 dec. 2006
conclusie inzake
[Eiser]
tegen
Berlin Chemie AG
Edelhoogachtbaar College,
1. In deze zaak heeft de Hoge Raad bij tussenarrest van 17 oktober 2003, NJ 2004, 267, op de voet van art. 234 EG-Verdrag het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen verzocht uitspraak te doen met betrekking tot vragen van uitleg van de Verordening (EG) nr. 1348/2000 van de Raad van 29 mei 2000 inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken, PbEG L 160/37, hierna: de Verordening. Voor het eerdere procesverloop en de omschrijving van de feiten waarop de door de Hoge Raad aan het Hof van Justitie verzochte uitleg moet worden toegepast, zij verwezen naar r.o. 1 van voormeld tussenarrest van de Hoge Raad.
2. De vragen van uitleg van de Verordening, waarvan de Hoge Raad beantwoording door het Hof van Justitie nodig achtte voor zijn beslissing op het cassatieberoep, zijn de volgende:
1. Dient art. 8 lid 1 van de Verordening aldus te worden uitgelegd dat in geval van weigering van de geadresseerde om het stuk in ontvangst te nemen op de grond dat niet aan het taalvoorschrift van genoemde bepaling is voldaan, de mogelijkheid voor de verzender bestaat om het verzuim te herstellen?
2. Indien het antwoord op vraag 1 ontkennend luidt: moet aan de weigering om het stuk in ontvangst te nemen het rechtsgevolg worden verbonden dat de betekening in het geheel geen werking heeft?
3. Indien het antwoord op vraag 1 bevestigend luidt:
a. Binnen welke termijn en op welke wijze dient de vertaling aan de geadresseerde ter kennis worden gebracht? Gelden voor het toezenden van de vertaling de eisen die de Verordening stelt aan de betekening en kennisgeving van stukken of is de wijze van toezending vrij?
b. Is op de mogelijkheid om het verzuim te herstellen het nationale procesrecht van toepassing?
3. Het Hof van Justitie heeft bij arrest van 8 november 2005, zk. C-443/03, besproken door o.a. M.V. Polak in AA 2006, blz. 57 e.v., M.F. Freudenthal in JBPr 2006, blz. 23 e.v., en H.B. Krans in WPNR 2006, nr. 6655, blz. 140 e.v., naar aanleiding van de door de Hoge Raad gestelde vragen het volgende voor recht verklaard:
1) Artikel 8, lid 1, van de Verordening moet aldus worden uitgelegd dat wanneer degene voor wie een stuk bestemd is, heeft geweigerd dit in ontvangst te nemen op grond dat het niet is gesteld in een officiële taal van de aangezochte lidstaat of in een taal van de lidstaat van verzending die deze geadresseerde begrijpt, de verzender dit verzuim kan herstellen door de gevraagde vertaling toe te zenden.
2) Artikel 8 van de Verordening moet aldus worden uitgelegd dat wanneer degene voor wie een stuk bestemd is, heeft geweigerd dit in ontvangst te nemen op grond dat het niet is gesteld in een officiële taal van de aangezochte lidstaat of in een taal van de lidstaat van verzending die deze geadresseerde begrijpt, dit verzuim kan worden hersteld door onverwijld overeenkomstig de in de Verordening gestelde eisen de vertaling van het stuk toe te zenden.
Voor de oplossing van problemen in verband met de wijze waarop het verzuim met betrekking tot de vertaling moet worden hersteld, die in de Verordening, zoals uitgelegd door het Hof, niet worden behandeld, dient de nationale rechter zijn nationale procesrecht toe te passen, waarbij hij er wel voor dient te waken dat de volle werking van deze verordening wordt gewaarborgd met inachtneming van het doel ervan.
4. Uit deze beslissing en uit de daaraan ten grondslag liggende overwegingen van het Hof van Justitie kan het volgende worden afgeleid.
5. Het herstel van het verzuim met betrekking tot het taalvoorschrift van art. 8 lid 1 van de Verordening dient te geschieden door onverwijld "overeenkomstig de in de Verordening gestelde eisen" ("volgens de regels van deze verordening", r.o. 63) de vertaling van het stuk aan de geadresseerde toe te zenden. Ik maak hieruit op dat de toezending van de vertaling van het stuk aan de geadresseerde dient plaats te vinden met inachtneming van dezelfde regels als die welke gelden voor de toezending van het oorspronkelijke stuk, derhalve met inachtneming van de bepalingen van Hoofdstuk II van de Verordening.
6. De toezending van de vertaling van het stuk dient "onverwijld" ("zo spoedig mogelijk", r.o. 64) nadat de verzendende instantie de informatie inzake de weigering door de geadresseerde heeft ontvangen, te geschieden. Het Hof van Justitie geeft te kennen dat een termijn van één maand redelijk kan worden geacht, maar dat de lengte van deze termijn door de nationale rechter aan de hand van de omstandigheden (de lengte van de tekst; de beschikbaarheid van vertalers) kan worden bepaald (r.o. 64).
7. Indien de aanvrager het noodzakelijke heeft gedaan om het verzuim tijdig te herstellen, geldt naar analogie van art. 9 lid 1 en 2 van de Verordening ten aanzien van de aanvrager als datum van betekening de datum van betekening van het oorspronkelijke stuk, terwijl ten aanzien van de geadresseerde de datum waarop hij de vertaling van het stuk heeft ontvangen als datum van betekening geldt (r.o. 66 en 67).
8. Wanneer het stuk is geweigerd wegens schending van het taalvoorschrift van art. 8 lid 1 van de Verordening en de verweerder niet verschijnt, moet de nationale rechter naar analogie van art. 19 lid 1 sub a en b van de Verordening zijn beslissing op het gevraagde verstek aanhouden totdat is gebleken dat het verzuim is hersteld door toezending van een vertaling van het stuk en dat deze toezending tijdig genoeg is geschied om de verweerder gelegenheid te bieden verweer te voeren (r.o. 68). Is het verzuim hersteld door toezending van een vertaling van het stuk, maar is aan het tijdigheidsvereiste van art. 19 lid 1 van de Verordening niet voldaan, dan kan de Nederlandse rechter, nu de Verordening niet bepaalt wat het gevolg is van het niet voldoen aan het tijdigheidsvereiste en de nationale rechter in een zodanig geval zijn nationale recht dient toe te passen (r.o. 69), op de voet van art. 120 lid 2 Rv een nieuwe roldatum bepalen en bevelen dat deze door de aanvrager met herstel van het gebrek en met inachtneming van de betekeningsvoorschriften van de Verordening aan de verweerder wordt aangezegd.
9. Het Gerechtshof te Arnhem overwoog in zijn bestreden arrest van 18 december 2001, waarbij het tegen Berlin Chemie gevraagde verstek werd geweigerd en werd verstaan dat de instantie is geëindigd, als volgt:
"3.1 Uit de verstrekte gegevens blijkt dat de betekening of kennisgeving van de dagvaarding aan Berlin Chemie heeft plaatsgevonden volgens de Duitse wetgeving, maar dat Berlin Chemie geweigerd heeft de stukken in ontvangst te nemen, omdat deze niet in de Duitse taal waren vertaald.
3.2 De in Duitsland aangeboden dagvaarding is niet vertaald in de officiële taal van de aangezochte staat of in een taal die degene voor wie de dagvaarding bestemd is, begrijpt. Daarmee is niet voldaan aan het vereiste van artikel 8 van de EU-Betekeningsverordening. Hieraan moet het gevolg worden verbonden dat het gevraagde verstek moet worden geweigerd."
10. Het door [eiser] voorgestelde middel neemt stelling tegen het oordeel van het hof - in r.o. 3.2 - dat aan het ontbreken van een vertaling overeenkomstig art. 8 van de Verordening van het te betekenen stuk de gevolgtrekking verbonden dient te worden dat het gevraagde verstek moet worden geweigerd. Het middel voert daartoe primair aan dat het hof het gevraagde verstek had moeten verlenen, nu de betekening van het stuk heeft plaatsgevonden volgens de Duitse wetgeving en de Verordening. Subsidiair stelt het middel zich op het standpunt dat het hof in plaats van het gevraagde verstek te weigeren een nieuwe rechtsdag had moeten bepalen waartegen Berlin Chemie opnieuw met herstel van eventuele fouten had mogen worden opgeroepen.
11. In het licht van hetgeen het Hof van Justitie naar aanleiding van de door de Hoge Raad gestelde vragen heeft overwogen en beslist, kan thans worden vastgesteld dat de primaire stelling van het middel faalt. Het Arnhemse hof heeft - onbestreden in cassatie - vastgesteld dat de in Duitsland aan Berlin Chemie aangeboden dagvaarding niet is vertaald in de officiële taal van de aangezochte staat of in een taal die degene voor wie de dagvaarding bestemd is begrijpt, zodat niet is voldaan aan het vereiste van art. 8 van de Verordening, en dat Berlin Chemie deswege geweigerd heeft de stukken in ontvangst te nemen. Het Hof van Justitie heeft geoordeeld dat het rechtsgevolg van deze weigering niet nietigheid van de (de betekening van) de appeldagvaarding is (r.o. 38 en 39) en dat het verzuim met betrekking tot de vertaling kan worden hersteld door alsnog een vertaling van het stuk aan de geadresseerde toe te zenden. Hieruit volgt dat het Arnhemse hof niet gehouden was tegen Berlin Chemie verstek te verlenen op de enkele grond dat betekening van de niet-vertaalde appeldagvaarding aan Berlin Chemie had plaatsgevonden volgens de Duitse wetgeving en de Verordening.
12. Bij de beoordeling van de subsidiaire stelling van het middel dient blijkens het arrest van het Hof van Justitie tot uitgangspunt te worden genomen dat de rechter bij de niet-verschijning van een verweerder die het inleidend gedingstuk wegens het ontbreken van een vertaling overeenkomstig art. 8 lid 1 van de Verordening heeft geweigerd, zijn beslissing op het verzoek tot verstekverlening naar analogie van art. 19 lid 1 sub a en b van de Verordening dient aan te houden totdat is gebleken (a) dat het verzuim is hersteld door toezending overeenkomstig de Verordening binnen door de Hof van Justitie gestelde termijn van een vertaling van het inleidend gedingstuk, en (b) dat deze toezending tijdig genoeg is geschied om de verweerder de gelegenheid te bieden verweer te voeren.
13. Uit de gedingstukken blijkt niet dat toezending van een vertaling van de appeldagvaarding aan Berlin Chemie heeft plaatsgevonden, laat staan dat deze toezending "onverwijld" is geschied nadat de informatie was verkregen dat Berlin Chemie had geweigerd om het stuk in ontvangst te nemen. Van herstel van het verzuim met betrekking tot het taalvoorschrift van art. 8 lid 1 van de Verordening overeenkomstig de door het Hof van Justitie gewezen weg is derhalve geen sprake geweest. Voor de door het Hof van Justitie bij de hersteloperatie bedoelde analogische toepassing van art. 19 lid 1 van de Verordening was derhalve, nu toezending van een vertaling überhaupt niet had plaatsgevonden, geen plaats, zodat het Arnhemse hof niet was gehouden op de voet van art. 19 lid 1 van de Verordening jo. art. 120 lid 2 Rv een nieuwe roldag voor herstel te bepalen. Ook de subsidiaire stelling van het middel lijkt derhalve - met de wijsheid achteraf van de uitspraak van het Hof van Justitie - tot falen gedoemd.
14. Niettemin ben ik van oordeel dat de subsidiaire stelling van het middel in het onderhavige geval als juist geaccepteerd zou moeten worden en dat het middel in zoverre doel treft. In de omstandigheid dat, zoals het Hof van Justitie ook heeft vastgesteld (r.o. 37), art. 8 van de Verordening een lacune bevat omtrent de rechtsgevolgen van de weigering van de geadresseerde om een stuk in ontvangst te nemen wegens schendig van het taalvoorschrift van art. 8 lid 1 van de Verordening, en in de als gevolg daarvan bestaande rechtsonzekerheid vóór de uitspraak van het Hof van Justitie, dient m.i. aanleiding te worden gevonden om [eiser] gelegenheid tot herstel te bieden in dier voege dat een vertaling van de appeldagvaarding alsnog met inachtneming van de voorschriften van de Verordening aan Berlin Chemie zal kunnen worden toegezonden op een zodanige termijn dat Berlin Chemie gelegenheid heeft verweer te voeren (zie in een ander, maar vergelijkbaar verband HR 17 januari 2003, NJ 2003, 113 nt. PV). Overeenkomstig de bij herhaling gegeven aanwijzing van het Hof van Justitie dat de nationale rechter ervoor dient te waken dat de rechten van de betrokken partijen worden beschermd (zie r.o. 52, 65 en 68), kan aldus in dit geval een evenwichtige bescherming van de rechten van partijen worden bereikt en wordt geen van beide partijen de dupe van de thans door het arrest van het Hof van Justitie weggenomen rechtsonzekerheid.
De conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest van het gerechtshof te Arnhem en tot verwijzing van de zaak naar dat hof ter verdere behandeling en beslissing.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden
Uitspraak
23 februari 2007
Eerste Kamer
Nr. C02/089HR
MK
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
in de zaak van:
[Eiser],
wonende te [woonplaats],
EISER tot cassatie,
advocaat: mr. D. Rijpma,
t e g e n
De vennootschap naar Duits recht BERLIN CHEMIE AG,
gevestigd te Berlijn, Duitsland,
VERWEERSTER in cassatie,
advocaat: aanvankelijk mr. J.I. van Vlijmen, thans mr. E.D. Drok.
1. Het geding tot dusver
Voor het verloop van het geding tot dusver tussen eiser tot cassatie - verder te noemen: [eiser] - en verweerster in cassatie - verder te noemen: Berlin Chemie - verwijst de Hoge Raad naar zijn tussenarrest van 17 oktober 2003, NJ 2004, 267. Bij dat arrest heeft de Hoge Raad het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (hierna: HvJEG) verzocht met betrekking tot de in dit arrest onder 5 geformuleerde vragen uitspraak te doen, iedere verdere beslissing aangehouden en het geding geschorst tot het HvJEG naar aanleiding van dit verzoek uitspraak zal hebben gedaan.
Bij arrest van 8 november 2005, zaaknr. C-443/03, RvdW 2006, 98, heeft het HvJEG voor recht verklaard:
1. Artikel 8, lid 1, van verordening (EG) nr. 1348/2000 van de Raad van 29 mei 2000 inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken, moet aldus worden uitgelegd dat wanneer degene voor wie een stuk bestemd is, heeft geweigerd dit in ontvangst te nemen op grond dat het niet is gesteld in een officiële taal van de aangezochte lidstaat of in een taal van de lidstaat van verzending die deze geadresseerde begrijpt, de verzender dit verzuim kan herstellen door de gevraagde vertaling toe te zenden.
2. Artikel 8 van verordening nr. 1348/2000 moet aldus worden uitgelegd dat wanneer degene voor wie een stuk bestemd is, heeft geweigerd dit in ontvangst te nemen op grond dat het niet is gesteld in een officiële taal van de aangezochte lidstaat of in een taal van de lidstaat van verzending die deze geadresseerde begrijpt, dit verzuim kan worden hersteld door onverwijld overeenkomstig de in de verordening gestelde eisen de vertaling van het stuk toe te zenden.
Voor de oplossing van problemen in verband met de wijze waarop het verzuim met betrekking tot de vertaling moet worden hersteld, die in de verordening, zoals uitgelegd door het Hof, niet worden behandeld, dient de nationale rechter zijn nationale procesrecht toe te passen, waarbij hij er wel voor dient te waken dat de volle werking van deze verordening wordt gewaarborgd met inachtneming van het doel ervan.
De zaak is voor partijen nader toegelicht door hun advocaten.
De conclusie van de Advocaat-Generaal L. Strikwerda strekt tot vernietiging van het bestreden arrest van het gerechtshof te Arnhem en tot verwijzing van de zaak naar dat hof ter verdere behandeling en beslissing.
2. Verdere beoordeling van het middel
2.1 Uit het hiervoor onder 1 geciteerde dictum van het arrest van het HvJEG blijkt dat art. 8 van de Verordening aldus moet worden uitgelegd dat wanneer niet is voldaan aan het taalvoorschrift van art. 8 en degene voor wie het stuk bestemd is op die grond weigert het in ontvangst te nemen, dit verzuim kan worden hersteld door onverwijld, overeenkomstig de in de Verordening gestelde eisen, de vertaling van het stuk toe te zenden. Uit rov. 68 van het arrest volgt dat de nationale rechter in geval van zo'n weigering, naar analogie van art. 19 lid 1, onder a en b, van de Verordening, zijn beslissing moet aanhouden totdat is gebleken dat het verzuim is hersteld door toezending van een vertaling en dat deze tijdig genoeg is geschied om de verweerder gelegenheid te bieden verweer te voeren.
2.2 Het hof had, nu kennelijk niet bleek dat aan Berlin Chemie na haar weigering de dagvaarding in ontvangst te nemen, alsnog tijdig een Duitse vertaling daarvan overeenkomstig de in de Verordening gestelde eisen is toegezonden, het verzoek van [eiser] om tegen Berlin Chemie verstek te verlenen niet zonder meer mogen toewijzen. De primaire klacht van het middel dat het hof dat wel had moeten doen faalt derhalve.
2.3 Ten aanzien van de subsidiaire klacht overweegt de Hoge Raad het volgende. De thans door het HvJEG aan de Verordening gegeven uitleg maakt duidelijk dat niet-inachtneming van het taalvoorschrift van art. 8 lid 1 hersteld kan worden mits dat herstel onverwijld plaatsvindt. Blijkens rov. 64 van zijn arrest acht het HvJEG een termijn van een maand nadat de verzendende instantie de informatie inzake de weigering heeft ontvangen redelijk, maar laat het HvJEG het voor het overige aan de nationale rechter over de lengte van deze termijn aan de hand van de omstandigheden te bepalen.
2.4 Art. 8 van de Verordening bevat een lacune nu daarin niet is geregeld wat de gevolgen zijn van een weigering van de geadresseerde de stukken in ontvangst te nemen wegens niet-inachtneming van het taalvoorschrift. Daardoor was het voor [eiser] in 2001 niet duidelijk dat hij, zoals thans is gebleken uit de uitspraak van het HvJEG, alsnog aan dat taalvoorschrift kon voldoen door onverwijld een Duitse vertaling van de dagvaarding overeenkomstig de in de Verordening gestelde eisen aan Berlin Chemie te doen toekomen. Het hof had daarom de zaak te dien einde moeten aanhouden. In zoverre slaagt de subsidiaire klacht. De zaak zal worden verwezen naar het hof ter verdere behandeling en beslissing. Nu eerst door het onderhavige arrest komt vast te staan dat [eiser] het recht had om alsnog aan het taalvoorschrift te voldoen en dat de uitspraak van het hof is vernietigd en het geding ter verdere behandeling en beslissing naar het hof is verwezen, moet de door het HvJEG bedoelde termijn geacht worden in te gaan op de datum van uitspraak van dit arrest.
3. Beslissing
De Hoge Raad:
vernietigt het arrest van het gerechtshof te Arnhem van 18 december 2001;
verwijst het geding naar dat hof ter verdere behandeling en beslissing;
veroordeelt Berlin Chemie in de kosten van het geding in cassatie, daaronder begrepen de kosten verband houdende met de behandeling van de zaak bij het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, tot op deze uitspraak aan de zijde van [eiser] begroot op € 376,31 aan verschotten en € 2.950,-- voor salaris.
Dit arrest is gewezen door de vice-president J.B. Fleers als voorzitter en de raadsheren O. de Savornin Lohman, E.J. Numann, A. Hammerstein en J.C. van Oven, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer E.J. Numann op 23 februari 2007.